Dobra praktyka
Wspólnota Działania w Białej Podlaskiej
Wstęp
Wspólnota Działania ogniskuje się wokół Centrum Wolontariatu Caritas (CWC) Diecezji Siedleckiej, które mieści się przy ul. Warszawskiej 15 w Białej Podlaskiej. CWC działa od 2013 roku, a obecnie skupia ok. 50 aktywnych wolontariuszy. To oni inicjują i organizują wszystkie działania. Do wspólnego działania zapraszają też mieszkańców, ich organizacje, firmy oraz różne instytucje czy władze publiczne.
Główni aktorzy Wspólnoty
Wolontariusze i beneficjenci ich pomocy
Inicjatywy CWC w Białej Podlaskiej na bieżąco tworzy ok. 50 aktywnie działających wolontariuszy. Ich grono podlega naturalnej rotacji więc przewija się tu około 100 młodych osób rocznie.
Liderzy i pracownicy CWC
Spiritus movens aktywizacji młodzieży jest pani Małgorzata Strzelec kierująca CWC w Białej Podlaskiej. Jednak pani Małgorzata podkreśla sprawczość samej młodzieży. Twierdzi, że we wspólnocie dzieje się tylko to, co oni wymyślą i zorganizują.
Otoczenie społeczne CWC
Do wspólnego działania są zapraszani wszyscy mieszkańcy, ich organizacje i grupy nieformalne oraz instytucje i władze miasta. Centrum współpracuje zwłaszcza z miejscowym Środowiskowym Domem Samopomocy (ŚDS), Centrum Integracji Społecznej (CIS) czy Warsztatami Terapii Zajęciowej (WTZ) Caritas Diecezji Siedleckiej. Współpraca obejmuje też takie placówki, jak: Domy Dziecka, Wioska Dziecięca, Hospicjum, Stowarzyszenie „Jedno Serce”, Stowarzyszenie „Orzechówek”, klub sportowy TKKF Krzna Biała Podlaska, Urząd Miasta Biała Podlaska, Nadleśnictwo Chotyłów, Ośrodki dla Cudzoziemców (w Białej Podlaskiej i w Kolonii Horbów), Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) w Białej Podlaskiej oraz szkoły. Dość zaskakująca jest współpraca ze stowarzyszeniem kibiców MKS Podlasie, którzy angażują się m.in. w zbiórki ubrań i sprzętu domowego, a także żywności. Współpraca obejmuje też firmy, takie jak: Przedsiębiorstwo „KOMUNALNIK”, Zakład Produkcyjno-Handlowy „Zieleń”, Bialskie Wodociągi i Kanalizacja “Wod-Kan”, czy firmy wynajmujące kajaki do sprzątania rzeki Krzny.
Usługi społeczne Wspólnoty
Caritas swoimi działaniami tradycyjnie odpowiada na współczesny kryzys społeczny, przejawiający się takimi zjawiskami jak: ubóstwo, wykluczenie czy samotność. Udział wolontariuszy przybiera tu trzy formy:
1. Projekt „Po domach” angażujący w stałe działania na rzecz dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, osób starszych, chorych, samotnych, niepełnosprawnych czy niezaradnych życiowo skierowanych przez MOPS. Wolontariusze pomagają w domach m.in. przez korepetycje, zakupy czy opiekę nad dziećmi.
2. Projekt „W organizacji” angażuje w podobną pomoc, ale w świetlicach dla dzieci, w Domach Dziecka, w Wiosce Dziecięcej czy w hospicjum, m.in. przez animowanie zajęć dla dzieci. Współpracują też z rodzinami zastępczymi (Stowarzyszenie Jedno Serce).
3. Wolontariat akcyjny wiążący się z działaniami, w które włącza się Centrum Wolontariatu. Są to m.in. zbiórki żywności w ramach krajowej akcji Caritas „Tak Pomagam”, koncerty charytatywne, przygotowanie paczek świątecznych czy organizacja zbiórek dla powodzian. Wolontariusze pomagają też w realizacji Wakacyjnej Akcji Caritas, Marszu dla Życia i Rodziny, Szlachetna Paczka, itp.
Ekologiczne usługi społeczne Wspólnoty
Poza oczywistą dla Caritas odpowiedzią na współczesny kryzys społeczny CWC zaprasza też mieszkańców Białej Podlaskiej do wspólnej refleksji nad skutkami nieograniczonego konsumpcjonizmu. Zaprasza do wspólnej pracy nad ograniczeniem ilości wyrzucanych rzeczy – zbyt niskiej jakości lub kupionych niepotrzebnie. Caritas odnajduje tu swoją rolę także dlatego, że konsumpcjonizm skutkuje także plagą izolacji społecznej i samotności człowieka w świecie nie oferującym już wspólnoty.
PODZIELNIK – Wymiana odzieży
Ludzie od lat przynoszą do Caritas odzież, meble lub sprzęt domowy, których nie potrzebują. Dlatego CWC wciąż szuka kogoś, kto potrzebuje np. butów na zimę lub kurtki, a znając potrzeby podopiecznych szuka tych, którzy mają coś na zbyciu. Bialskie CWC od dawna współpracuje tu m.in. ze Stowarzyszeniem „Orzechówek” czy stowarzyszeniem kibiców MKS Podlasie, a także z Ośrodkami dla Cudzoziemców (w Białej Podlaskiej i w Kolonii Horbów), gdzie odzież jest ciągle potrzebna. CWC współpracuje też z MOPS w Białej Podlaskiej w akcjach doposażenia mieszkań socjalnych. W 2024 roku skupiono się na promocji idei wymieniania się dobrami oraz na poszerzeniu grona osób, które chciałyby wspólnie działać. Zorganizowano festyn, w czasie którego uczestnicy przynosili odzież, z której już nie korzystają, a krawcowe pomagały w drobnych przeróbkach lub podpowiadały jak samodzielnie takie przeróbki wykonać. Akcji towarzyszyła też konferencja o sposobie ograniczania nadmiernej konsumpcji. Następnym krokiem ma być stworzenie stałego miejsca, gdzie codziennie można przynosić, odbierać i wymieniać się odzieżą używaną. Poszukiwany jest więc lokal do organizacji regularnego podzielnika.
ZNICZODZIELNIA oraz kampania „Mniej śmieci – więcej pamięci”
W dniach poprzedzających Wszystkich Świętych naprzeciwko wejścia na główny cmentarz Białej Podlaskiej postawiono ZNICZODZIELNIĘ – półkę, na której można zostawić używane (ale czyste i nieuszkodzone) osłony zniczy. Dzięki temu zamiast kupować wciąż nowe znicze można wielokrotnie wykorzystać stare osłony. Działania te zostały podjęte we współpracy z administracją cmentarza oraz spółką miejską opiekującą się nim, a montaż i ustawienie wykonało CIS. Regał zniczodzielni stanął obok zniczomatu sprzedającego m.in. nowe wkłady świecowe, co pozwala na miejscu dobrać wkład do starej osłony.
30 października odbył się też warsztat robienia dekoracji nagrobnych z naturalnych produktów, takich jak suszone kwiaty, szyszki, kasztany, gałązki itp. Do współpracy przy przygotowaniu ozdób zaproszono osoby niepełnosprawne z dwóch WTZ oraz Środowiskowego Domu Samopomocy. W warsztatach wzięło udział prawie 20 osób. Powstały piękne prace, ale najważniejszy był czas spędzony razem. Następnie we Wszystkich Świętych na Bialskim cmentarzu odbył się kiermasz tych ozdób. Zebrano pieniądze na zakup materiałów do rozwoju zniczodzielni oraz materiałów do przygotowania stroików.
JADŁODZIELNIA „Orzechówek” i kampania społeczna o niemarnowaniu żywności
Jak już wspomniano, CWC współpracuje ze Stowarzyszeniem „Orzechówek”, które w lutym 2024 uruchomiło pierwszą (i jedyną jak dotąd) lodówkę społeczną w Białej. Każdy może w niej zostawić swoje nadwyżki żywności tak, by inni mogli z nich skorzystać. Problem polega jednak na tym, że przez większość czasu lodówka stała pusta, ponieważ niewiele osób wiedziało o jej istnieniu. Dlatego w połowie roku 2024 CWC przyłączyło się do inicjatywy. Wspólnota nie chciała zakładać nowej jadłodzielni, lecz pomóc w wypromowaniu już istniejącej. We wrześniu wolontariusze Caritas oczyścili lodówkę i wypełnili ją jedzeniem. „Przy Caritas prowadzimy jadłodajnię. Często dostajemy produkty ze współpracujących z nami marketów, które ze względu na krótką datę ważności, nie mogą być przechowywane. Wydajemy je naszym podopiecznym, ale pomyślałam też, że skoro mamy na terenie miasta jadłodzielnię, to czemu jej nie wykorzystać” – mówi Małgorzata Strzelec. Każdego piątku Caritas zapełnia lodówkę „Orzechówek” jedzeniem, a wolontariusze razem z członkami stowarzyszenia dbają o jej czystość i porządek. CWC podjęło też działania, by zachęcić mieszkańców, restauracje, bary czy sklepy do niezależnego od Caritas przekazywania zostających im nadwyżek poprzez tę lodówkę społeczną lub jadłodajnię Caritas. Do akcji włączono też lokalne szkoły.
Wrześniowym pracom przy lodówce towarzyszył ciekawy epizod. Kiedy wolontariusze krzątali się przy lodówce, przechodziła obok starsza pani z 5-6 letnią wnuczką. Dziewczynka pyta: „Babciu a co tu się dzieje?” babcia z wyraźną pogardą w głosie powiada: „A zostawiają jedzenie pijusom … „ Dopiero dopytywana przez ciekawską wnuczkę zaczęła jej tłumaczyć, że to dla osób, które nie mają co jeść i że … „trzeba się dzielić”.
Ekologia w służbie integracji Wspólnoty
Wspólnota prowadzi też wiele akcyjnych działań ekologicznych, które łączą pozytywne działania na rzecz środowiska przyrodniczego z przełamywaniem plagi samotności w cyfrowym świecie.
Sprzątanie świata – od lat wolontariusze biorą w nim udział. Np. w 2024 roku uczestniczyli w dwóch „Operacjach czysta rzeka”, czyli w sprzątaniu Krzny. Użyto kajaków użyczonych przez wypożyczalnie. W ciągu zaledwie trzech godzin wyciągnięto z wody mnóstwo plastiku, puszek, butelek, a nawet całą skrzynkę. Sprzątanie świata to pomysł wolontariuszek Kasi i Olgi.
Rajdy rowerowe – jako, że Biała Podlaska dzierży tytuł „Rowerowej Stolicy Polski” wolontariusze, których liderem jest Mateusz organizują swoje rajdy rowerowe. Ich celem jest promowanie roweru jako środka lokomocji oraz aktywności fizycznej, a także spotkania np. z leśnikami. Zwykle w rajdach bierze udział od 15 do 25 osób, w tym Prezydent Miasta (który jest zapalonym rowerzystą) oraz członkowie klubu sportowego TKKF Krzna Białą Podlaska.
Organizacja Wspólnoty
Spiritus movens wspólnoty jest Małgorzata Strzelec – szefowa Centrum Wolontariatu w bialskiej Caritas. Jednak, jeśli się patrzy na skalę działalności CWC trudno uwierzyć, jak jedna osoba daje sobie radę przy tej skali podejmowanych działań. Tajemnica tkwi w tym, że p. Małgorzata jest otoczona bardzo aktywnymi ludźmi. P. Małgorzata mówi, że jak wolontariusze coś wymyślą, to „się dzieje”, ona pomaga określić zadania, ale to wolontariusze wypełniają je treścią. Wolontariusze przychodzą dobrowolnie, gdy chcą; jeśli nie chcą, to nie przychodzą. Nie ma musu ani presji na nikogo, ale „jak przyjdą, to ich nie wypuszczam…” mówi p. Małgorzata. Należy przez to rozumieć, że każdy kto przyjdzie, nie wyjdzie stąd bez jej uwagi, zadania lub wsparcia w rozwoju pomysłu na swoją aktywność. Młodzież przychodzi, bo jej ufa. A jej zaangażowanie i pasja przyciąga młodych jak magnes, nadaje inicjatywom wiarygodność i siłę.
Większość akcji odbywa się bezkosztowo i „na spontanie”. Większość pracy wolontariusze wykonują samodzielnie, np. Weronika ogarnia tu media społeczne i odpowiada za system komunikacji wewnętrznej grupy. Andrzej zajmuje się sprawami technicznymi, a Kasia to „dziewczyna od wycieczek nad Krznę; pomaga też w ogarnianiu korespondencji”.
Największym problemem organizacyjnym CWC jest brak własnego miejsca, w którym Wspólnota mogłaby prowadzić swoje działania, takie jak np. wymiana odzieży czy sprzętów gospodarstwa domowego. Jednak już zostały poczynione pewne kroki w tym kierunku.
Relacje międzyludzkie
Małgorzata Strzelec wychodzi z założenia, że to ludzie są tu ważni. Prowadzi więc wspólnotę tak, by pozwalała na wzajemne poznawanie się i integrację uczestników oraz wspierała ich sprawczość. Funkcjonowanie tutejszej Wspólnoty opiera się na kilku zasadach:
- Przed każdym działaniem powstaje publiczna informacja: co, po co, jak, gdzie oraz kiedy? Pytanie „kto?” jest pozostawione swobodnej decyzji wolontariuszy.
- Uczestników każdego wydarzenia wyposaża się w niezbędną wiedzę (wykłady czy materiały informacyjne) i „narzędzia” do realizacji zadania (np. worki na śmieci – przy akcji sprzątania, elementy odblaskowe stroju w czasie rajdu rowerowego, itp.).
- Każde wydarzenie poddane jest wspólnej ewaluacji i podsumowaniu.
- Nie zapomina się też o celebracji każdego sukcesu.
Wszystkie działania służą integracji społecznej – zarówno wewnątrz grupy wolontariuszy, jak i na poziomie wszystkich osób i instytucji w nie zaangażowanych. W CWC wierzy się, że działając wspólnie można zrobić więcej dobrego niż wynosi suma aktywności poszczególnych osób, a troszcząc się o środowisko tak naprawdę troszczymy się o siebie nawzajem. Dlatego wspólne akcje są nie tylko działaniami na rzecz realizacji przyjętych celów, ale przede wszystkim świetną okazją, by poznać nowych ludzi, często o podobnych zainteresowaniach czy światopoglądzie. To też nauka budowania relacji międzyludzkich, otwartości na potrzeby innych oraz po prostu dobra zabawa. Wspólne podejmowanie działań, a przede wszystkim sprawczość wolontariuszy jednoczy grupę i buduje wspólnotowość.
Relacje zewnętrzne
Wspólnota tworzona jest wokół przywracania prawidłowego miejsca człowieka w realnym świecie. W Białej Podlaskiej istnieje wiele inicjatyw, grup czy osób indywidualnie działających na rzecz ochrony środowiska, ale brakuje ich współpracy w tym zakresie. Dlatego CWC do wspólnych działań zaprasza mieszkańców miasta, organizacje, wspólnoty czy grupy nieformalne oraz władze miasta. Podejmowanie wspólnych działań jednoczy ludzi oraz zachęca do budowania szerszej Wspólnoty. Dotyczy to osób działających indywidualnie, w innych stowarzyszeniach, a także władz miasta Biała Podlaska oraz różnych firm prywatnych czy komunalnych.
Zdjęcia: Caritas Diecezji Siedleckiej