Dobra praktyka
Wspólnota Działania w Olsztynie
Wstęp
Wspólnota Działania w Olsztynie skupiona jest wokół Klasztoru Franciszkanów i parafii Chrystusa Króla na Zatorzu, ul. Stanisława Wyspiańskiego 4. To zaangażowani i twórczy ludzie, którzy znaleźli tu przestrzeń dla swojej kreatywnej obecności. Wspólnota dąży do przeciwstawienia się kryzysowi społecznemu i ekologicznemu w dzielnicy, gdzie nie zawsze działo się dobrze, a życie społeczne zamarło.
Główni aktorzy Wspólnoty Działania
- Uczestnicy i beneficjenci
Mieszkańcy Olsztyna-Zatorza: Dorośli uczestniczący w działaniach duszpasterskich parafii; Młodzież: uczniowie szkół objętych opieką katechetyczną; młodzi doświadczający wykluczenia edukacyjnego (związanego z międzypokoleniową transmisją ubóstwa); Osoby wykluczone społecznie: m.in. bezdomni, podopieczni lokalnej Fundacji Dzieło Miriam; podopieczni Kolektywu Otwartych Serc czy Parafialnego Zespołu Caritas; Seniorzy: podopieczni lokalnych inicjatyw pomocowych. - Liderzy Wspólnoty
– o. Cordian Szwarc OFM – proboszcz i gwardian; lider Wspólnocie Działania w Olsztynie oraz
o. Lech Włodarczyk OFM; o. Beniamin Zarzecki OFM; o. Rafał Gappa OFM; br. Józef Warczak OFM;
– Liderzy grup i wspólnot skupionych wokół parafii Chrystusa Króla w Olsztynie, m.in.: Fundacja Dzieło Miriam; Fundacja „Słuchaj i Usłysz”; Kolektyw Otwartych Serc; Parafialny Zespól Caritas; Wspólnota Jeszua; Teatr ognia Alma Fuego; Wspólnota Osób Głuchoniewidomych; Wspólnota Kobiet; Wspólnota Św. Józefa; Harcerze i inne. - Otoczenie społeczne
Są to w zasadzie wszystkie instytucje i organizacje działające na terenie parafii, w tym szkoła podstawowa, dwa przedszkola, Zespół Szkół Samochodowych, Zespół Szkół Sportowych oraz szkoła podstawowa. Współpracują także Szkolne Koła Caritas i organizacje harcerskie działające w tej okolicy. Wspólnota współpracuje z wieloma niezależnymi organizacjami społecznymi, takimi jak „AleJazda”, zbierająca używane rowery, serwisująca je i przekazująca potrzebującym, czy fundacja „Słuchaj i Usłysz”, skupiająca seniorki. Wspólnota jest otwarta na współpracę z wszystkimi ludźmi dobrej woli.
Usługi społeczne Wspólnoty
Obok ewangelizacji, modlitwy czy udzielania sakramentów, parafia prowadzi działania na rzecz organizacji życia wspólnoty oraz działalność charytatywną. Encyklika Laudato Si’ zaprasza do uważności i odkrywania, w jaki sposób żyjemy, traktując problemy społeczne jako integralną część współczesnego kryzysu świata. Dla parafii oznacza to skupienie na integracji lokalnej społeczności na Zatorzu, dzielnicy dotkniętej wieloma problemami społecznymi, takimi jak ubóstwo, wykluczenie, samotność, a także zanikaniem rzemiosł, które kiedyś dawały tu pracę – szewc, krawiec, garncarz, stolarz, introligator, elektryk i mechanik.
Działalność duszpasterska: życie wspólnoty franciszkańskiej jest w każdym aspekcie skupione na wdrażaniu wezwania encykliki Laudato si’. Kazania niedzielne skupiają się na uważności, trosce, ekologii i problemach katolików wynikających z funkcjonowania w aktualnym modelu społeczno-gospodarczym. Przesłanie to jest też wdrażane w lokalne katechezy.
Organizacja życia seniorów: w centrum uwagi jest przywracanie godności osobom starszym. Obejmuje to tworzenie relacji międzypokoleniowych przez odkrywanie starych praktyk, które dziś są uważane za ekologiczne, np. wykorzystanie resztek, jednak zostały zapomniane w dobie gospodarki nadmiaru.
Poradnia psychologiczna: wspólnota zapewnia dostęp do darmowej pomocy psychologicznej dla dorosłych, młodzieży i dzieci z rodzin nie mających do niej dostępu.
Teatr ognia Alma Fuego: przy parafii działa grupa kreatywnie aktywnych młodych osób, których pasją jest taniec z ogniem. Tworzą oni spektakularne widowiska, które mogą stanowić spektakularną oprawę lokalnych wydarzeń.
Działalność charytatywna: prowadzona jest przez kilka grup: Parafialny Zespół Caritas, Kolektyw Otwartych Serc – nieformalną grupę organizującą zbiórki, kiermasze czy jarmarki dobroczynne na rzecz powodzian czy chorych dzieci, a także Fundację Dzieło Miriam, która niesie pomoc osobom ubogim, bezdomnym, uzależnionym i zagrożonym wykluczeniem społecznym. Posługuje głównie na ulicy rozdając gorące posiłki i odzież, ale również w domach pomocy społecznej, hospicjach, domach dziecka, a także wspierając indywidualnych potrzebujących.
Ekologiczne usługi społeczne Wspólnoty
Wspólnota skupia się na promowaniu życia w umiarkowaniu, ograniczaniu postaw konsumpcjonistycznych i ich skutków, takich jak marnotrawstwo dóbr i nadmierna produkcja odpadów, a także integracji społeczności lokalnej.
STOLARNIA SPOŁECZNA ŚW. JÓZEFA
Stolarnia Społeczna im. św. Józefa w Olsztynie to miejsce, gdzie mieszkańcy nadają starym rzeczom „drugie życie”. Brat Cordian mówi: „Każdy może przyjść i naprawić za darmo swoje meble, oddając 10 minut na naprawę mebli dla osób biednych i starszych.” To warsztat stolarski połączony z miejscem spotkań, gdzie każdy skorzysta z narzędzi i wsparcia. Można naprawić meble, krzesła czy obrazy. Stolarnia jest wyposażona w narzędzia niedostępne w domu. Wolontariusze prowadzą warsztaty, prezentując techniki naprawcze na rzeczach, takich jak szuflady czy ramki. Wspólnota działa, by zachować to, co mamy, przeciwdziałać nadkonsumpcji i zmniejszać odpady. Ula Klimaszewska mówi: „Robiliśmy swoje meble, a każdy mógł przyjść, pogadać, przywitać się.” Stolarnia to miejsce spotkań. Samotni seniorzy przychodzą, by pobyć z innymi, wesprzeć się, wypić kawę czy zjeść ciastko. Zapraszani są ojcowie z dziećmi i młodzież, która po raz pierwszy styka się z pracami ręcznymi.
PODZIELNIK i nadawanie nowego życia odzieży
W kruchcie kościoła znajduje się podzielnik, który funkcjonuje tu od września 2022 r. To ogólnodostępne szafy, gdzie każdy może zostawić rzeczy, których nie potrzebuje: ubrania, sprzęt czy książki. Można także zabrać to, co jest potrzebne, bez obowiązku zostawiania czegoś w zamian. Przedmioty do wymiany muszą być w dobrym stanie, czyste, bez plam i uszkodzeń. Wymiana nie dotyczy jedzenia. Podzielnik jest dostępny dla wszystkich. O jego stan dbają seniorki, które uczą się przerabiać stare materiały na nowe przedmioty.
PLATFORMA WYMIANY
Na stronie internetowej klasztoru utworzono wspólnotową zakładkę, gdzie parafianie mogą umieszczać ogłoszenia w poszukiwaniu kontaktu i współpracy, gdy mają coś do oddania lub czegoś potrzebują. Umożliwia to pozbywanie się niepotrzebnych, ale wciąż dobrych rzeczy, jak wózki dziecięce czy chodziki dla seniorów, które mogą się jeszcze komuś przydać. Platforma pozwala także szukać rzeczy zamiast kupować nowe. Dodatkowo stworzono tradycyjną tablicę ogłoszeń, gdzie można przypiąć ogłoszenia papierowe.
Ekologia w służbie integracji Wspólnoty
Wspólnota prowadzi też wiele akcyjnych działań ekologicznych, które łączą pozytywne działania na rzecz środowiska przyrodniczego z przełamywaniem plagi samotności.
Niedziela św. Franciszka zamyka Miesiąc Stworzenia, obchodzony we wrześniu. W dniu wspomnienia św. Franciszka ludzie świętują piękno Bożego stworzenia! Ekologia integralna jest wtedy promowana na różne sposoby: Msza św. z kazaniem ekologicznym, wykłady, wyprzedaż garażowa, koncert, „wiejska potańcówka”. To podziękowanie za cały świat stworzony – od najmniejszych roślin po zwierzęta. To także okazja do budowania relacji, wspólnego działania i troski o najbardziej samotnych, pod hasłem: „Razem jest lepiej, a troska jest boska!”.
Rajdy rowerowe Wspólnoty organizowane są z Kolektywem Otwartych Serc jako wydarzenia charytatywne i rodzinne. Promują czysty transport, integrują społeczność i wspierają zbiórkę środków na cele Kolektywu. W 2024 roku wzięło w nich udział ponad 70 osób. Zwykle kończą się wspólnym grillem i świętowaniem. Rajdom towarzyszą warsztaty naprawy rowerów. Przy klasztorze ustawiono stację naprawczą i stojaki rowerowe. Uczestnicy uczą się, jak dbać o rowery, smarować łańcuchy, regulować hamulce i rozwiązywać typowe problemy techniczne. Warsztaty to także okazja do budowania relacji i wzajemnej troski. W ramach akcji prowadzona jest zbiórka rowerów z „AleJazda” – zepsute egzemplarze są naprawiane i przekazywane potrzebującym dzieciom.
Warsztaty „starych umiejętności” były organizowane cyklicznie w salach wspólnotowych klasztoru, głównie w Starej Pralni. Były to warsztaty krawieckie, skupione na wtórnym wykorzystaniu starych tkanin i tworzeniu z nich woreczków na owoce czy zakupy oraz ozdób świątecznych.
Warsztaty szewskie koncentrowały się na konserwacji galanterii skórzanej. Odbyły się również warsztaty elektryczne oraz cotygodniowe warsztaty ceramiczne dla dorosłych. Dodatkowo, zorganizowano warsztat dla seniorek z robienia wiązane świątecznych, prowadzony przez wspólnotę Jeszua.
„Mniej śmieci – więcej pamięci” to ogólnopolska akcja programu Caritas Laudato Si’, poświęcona zmianie obyczajów towarzyszących obchodom Wszystkich Świętych. Wspólnota włączyła się w ten program poprzez wspólne sprzątanie dzielnicy oraz warsztat dla seniorek z robienia naturalnych wieńców na groby z jedliny i suszonych roślin. Ich użycie pozwala na ograniczenie ilości plastiku na cmentarzach.
Organizacja Wspólnoty
Spiritus movens wspólnoty jest Cordian Szwarc OFM – gwardian klasztoru i proboszcz parafii. Ma dar przyciągania ludzi, motywowania ich i wspierania. W sensie organizacyjnym podstawą są liderzy grup działających przy parafii Chrystusa Króla, skupieni w Wspólnocie Działania. Poszczególne zespoły realizują działania samodzielnie, przy wsparciu braci z klasztoru. Regularnie odbywają się spotkania animacyjne liderów grup, w których uczestniczy od 15 do 25 osób. Podczas spotkań omawiane są dostępne zasoby, planowane działania i ustalane kanały komunikacji.
Wspólnota skutecznie wykorzystuje internet do komunikacji zewnętrznej, a sukces jej inicjatyw to również zasługa sprawnego fundraisingu Franciszkanów. Współpracują z Caritas Polska, organizują publiczne zbiórki podczas eventów i w internecie, np. na platformach ofiaruje.pl czy Patronite. Fundraising prowadzą też organizacje takie jak Kolektyw Otwartych Serc czy fundacja „Dzieło Miriam”. Kluczową rolę pełni również liczna grupa wolontariuszy. Każda parafialna grupa liczy od kilku do kilkudziesięciu osób. Do działań włączają się nie tylko mieszkańcy Zatorza, ale też osoby z całego miasta i spoza Olsztyna. Przykładem jest koncert kwartetu smyczkowego do Pieśni „Laudato si’” św. Franciszka, na który przyszła para warszawiaków, twierdząc, że „nie są wierzący”, ale przyszli z powodu wysokiej jakości wydarzenia i dobrej informacji o terminie i miejscu koncertu.
Relacje międzyludzkie
Liderzy Wspólnoty zwracają uwagę na słowa klucze, takie jak: „uważność”, „czułość”, „troska”. Podkreślają, że chcą „wzmocnić (swoje) działania, angażować parafian i budować wrażliwą na potrzeby wspólnotę”. Dlatego powołali Akademię Animatorów Wspólnoty Działania.
Przykładem atmosfery panującej we wspólnocie jest przypadek, gdy przez kilka dni panie Irena i Weronika przygotowywały bukiety ziół i kwiatów, by rozdać je wchodzącym do kościoła w dniu Matki Boskiej Zielnej! Spytane dlaczego to robią, odpowiedziały: „Bo chcemy budować więzi w naszej parafii”.
Wszystkie zdjęcia: Wspólnota Działania w Olsztynie