Wspólnota Działania w Poznaniu

Wstęp

Wspólnota Działania powstaje wokół Centrum Wolontariatu Caritas Archidiecezji Poznańskiej, które mieści się przy ul. Przemysłowej 45-47. Jej fundamentem jest wolontariat indywidualny, wspierający poznańską Caritas oraz jej placówki. Caritas dąży tu do skupienia grupy ludzi, którzy będą funkcjonować jako trwała wspólnota. Bazą operacyjną Wspólnoty jest „Pracownia Przemiany” znajdująca się przy schronisku dla bezdomnych mężczyzn na ul. Krańcowej 10 w Poznaniu.

Główni aktorzy Wspólnoty

Uczestnicy
Wspólnota opiera się na wolontariuszach indywidualnych Caritas, którzy na co dzień pomagają osobom w kryzysie, w tym bezdomnych, seniorów, migrantów oraz członków społeczności lokalnej z różnych grup wiekowych. Społeczność Wspólnoty liczy od 64 do 100 osób.

Liderzy i pracownicy
Działania Wspólnoty opierają się na pracy liderek: Marii Jurgielewicz – Koordynatorka Indywidualnego Wolontariatu Caritas, Natalii Jagielskiej, Małgorzaty Skały – koordynatorki wolontariatu w schronisku oraz pracowników pozostałych placówek Ośrodka „Krańcowa 10” czy innych jednostek Caritas Archidiecezji Poznańskiej.

Otoczenie społeczne
Definiowanie otoczenia społecznego Wspólnoty w Poznaniu jest trudne, ponieważ większość działań realizowana jest w obrębie struktur Caritas, takich jak: Krańcowa 10, Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom, Centrum Inicjatyw Senioralnych, wspieranych m.in. przez Fundację „Miłosierdzie”. Paradoksalnie, to wolontariusze indywidualni stanowią otoczenie społeczne struktur Caritas. Jednocześnie, Caritas współpracuje z wieloma organizacjami, instytucjami i firmami, co dodatkowo rozszerza zasięg jej działań i wpływ na społeczność.

Główne obszary działania poznańskiej Caritas

Poznańska Caritas odpowiada na współczesny kryzys społeczny poprzez takie działania jak:

Spiżarnia Caritas oraz jadłodajnie
W obliczu rosnącego ubóstwa, jednym z priorytetów Caritas jest dystrybucja żywności do rodzin i osób w najtrudniejszej sytuacji życiowej. Spiżarnia Caritas oraz comiesięczne paczki żywnościowe są realizowane dzięki środkom własnym oraz zbiórkom publicznym. Współpraca ze zgromadzeniami zakonnymi umożliwia prowadzenie czterech jadłodzielni dla osób bezdomnych i ubogich. Działania te angażują licznych wolontariuszy. Caritas zagospodarowuje tu żywność pochodzącą z marketów, której termin ważności zbliża się do końca. Jest to więc działanie par excellence ekologiczne.

„Krańcowa 10”
W Poznaniu przy ul. Krańcowej 10 znajduje się Centrum odbudowy tożsamości i godności osobistej osób bezdomnych. Mieści się tu bowiem Dom Charytatywny „Przystań” – schronisko dla bezdomnych mężczyzn, którym zapewnia się tu schronienie, możliwość utrzymania higieny oraz całodzienne wyżywienie. Schronisko oferuje im również pomoc pracownika socjalnego, psychologa, prawnika czy specjalisty ds. uzależnień. W ramach schroniska działa także łaźnia oraz świetlica dziennego pobytu, zapewniająca schronienie w ciepłym i bezpiecznym miejscu. W świetlicy odbywają się spotkania terapii zajęciowej, na które zapraszane są m.in. kobiety mieszkające w pustostanach. Ponadto, przy schronisku funkcjonuje Ogrzewalnia im. Św. Jana Bożego, która świadczy pomoc w trybie nocnym. Wszystkie te działania wymagają dużego zaangażowania wolontariuszy Caritas.

Centrum Seniora Caritas
W Poznaniu na os. Wichrowe Wzgórza działa Centrum Seniora, które organizuje kursy, warsztaty oraz inne zajęcia dla seniorów. Dzięki zaangażowaniu wolontariuszy, odbywają się również spotkania międzypokoleniowe. Dodatkowo, około 70 seniorów, którzy z powodu stanu zdrowia nie opuszczają swoich mieszkań, jest regularnie odwiedzanych przez wolontariuszy. Wolontariusze oferują pomoc w codziennych czynnościach, takich jak zakupy czy towarzyszenie podczas spacerów. Rola wolontariuszy okazuje się nieoceniona w przeciwdziałaniu samotności i wykluczeniu społecznemu osób starszych.

Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom
Od początku zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę, poznańska Caritas objęła szczególną troską uchodźców wojennych. Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom kieruje swoje działania do osób w kryzysie migracyjnym, oferując wsparcie przybyszom. W centrum prowadzone są działania mające na celu integrację społeczną uchodźców oraz ich aktywizację zawodową.

Ekologiczne usługi społeczne Wspólnoty

Celem Wspólnoty budowanej przez Centrum Wolontariatu Caritas Archidiecezji Poznańskiej jest aktywizacja i integracja społeczności lokalnych poprzez ekologiczny wolontariat indywidualny, skierowany na wsparcie osób społecznie defaworyzowanych.

Pracownia Przemiany
Jak wspomniano na „Krańcowej 10” działa świetlica dziennego pobytu, w która regularnie przekształca się w Pracownię Przemiany. Dwa razy w miesiącu odbywają się tam bowiem warsztaty, podczas których przedmioty przeznaczone do wyrzucenia zyskują nowe życie. Świetlica została wyposażona w materiały krawieckie, w tym 8 maszyn do szycia, sprzęt stolarski oraz inne sprzęty niezbędne do prac rękodzielniczych. Pracownia, poza upcyclingiem realizuje terapię zajęciową wspierającą integrację i aktywizację mieszkańców schroniska czy kobiet mieszkających w pustostanach. Przykłady zrealizowanych projektów to szycie woreczków na warzywa i owoce z firanek, które zastępują plastikowe torby, patchworkowe poduszki z resztek materiałów czy organizery ścienne wykonane z tylnych kieszeni zużytych spodni dżinsowych. Dziełem szczególnym była produkcja niezbędników menstruacyjnych dla bezdomnych kobiet, wykonanych z materiałów wtórnych. Warsztaty odbywają się nie tylko w świetlicy schroniska, ale również gościnnie, np. w Centrum Seniora Caritas na os. Wichrowe Wzgórza. Pracownia Przemiany przynosi wymierne efekty zarówno ekologiczne, jak i społeczne: wspiera innowacyjność uczestników, wzmacnia więzi między uczestnikami, likwiduje uprzedzenia i bariery, oraz tworzy przestrzeń do wymiany doświadczeń. Utworzenie bazy Wspólnoty w schronisku dla bezdomnych to innowacyjne rozwiązanie, które przełamuje społeczną niechęć wobec osób dotkniętych kryzysem bezdomności.

Ogród społeczny
Na „Krańcowej 10”, na dawnych nieużytkach powstał ogród stworzony z myślą o osobach w kryzysie bezdomności. Teren został odpowiednio przygotowany, a nasadzenia objęły setki roślin i drzew. Nadano mu nazwę „Ogród do pielęgnowania relacji”, podkreślając w ten sposób jego wspólnototwórczą rolę. Jak tłumaczy kierowniczka Domu „Przystań”, Anna Michalak: „Osoby bezdomne są często bardzo samotne, a ogród pomoże w reintegracji społecznej podopiecznych schroniska” oraz dodaje: „Poprzez zaproszenie tu różnych osób chcemy stworzyć przestrzeń, gdzie można usiąść, porozmawiać, nawiązać nowe znajomości”. Ogród pełni rolę kieszonkowego parku dla osób korzystających z pomocy schroniska, jak i dla okolicznych mieszkańców. Planuje się tu różne koncerty, kino letnie, konkursy czy warsztaty. Inicjatywę wsparły Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu, Nadleśnictwo Babki, Miasto Poznań oraz szereg firm. W ogrodzie znajduje się szklarnia gdzie mieszkańcy schroniska mogą pracować, np. przy uprawie roślin. Jednym z efektów działań ogrodu jest produkcja suszonych kocanek, wykorzystywanych podczas warsztatów rękodzielniczych do tworzenia naturalnych i tradycyjnych ozdób nagrobnych dla inicjatywy Caritas „Mniej Śmieci, Więcej Pamięci”. Ogród społeczny jest przestrzenią, która wspiera integrację, tworzy nowe możliwości dla mieszkańców schroniska i łączy różne grupy społeczne, budując relacje oparte na współpracy i zrozumieniu.

Ekologia w służbie integracji Wspólnoty

Wspólnota organizuje wiele działań ekologicznych, które łączą troskę o środowisko z budowaniem relacji międzyludzkich i przeciwdziałaniem samotności.

Dwudniowa podzielnia
W listopadzie 2024 roku w Centrum Wolontariatu Caritas przy ul. Przemysłowej 45-47 zorganizowano dwudniową podzielnię. Była to prawdziwie proekologiczna akcja, podczas której uczestnicy przynosili na wymianę odzież, książki, drobny sprzęt oraz rośliny doniczkowe. Podzielnia była nie tylko okazją do zdobycia przydatnych rzeczy, ale także towarzyskim spotkaniem w miłej atmosferze, przy filiżance kawy.

Warsztaty decoupage
Podczas warsztatów rękodzielniczych w Centrum Seniora Caritas wykonano ozdobne kubki, wazony, organizery i inne dekoracje, wykorzystując puszki, resztki włóczki, guziki i inne materiały z recyklingu. Tworzono także dekoracje z drewnianych desek do krojenia, łyżek i łopatek, stosując technikę decoupage. W zajęciach wzięły udział osoby w różnym wieku – od seniorów po kilkuletnie dzieci, co sprzyjało integracji międzypokoleniowej. Centrum Seniora coraz częściej staje się Centrum Integracji Międzypokoleniowej, co wspiera budowanie więzi społecznych i przeciwdziała samotności, szczególnie wśród seniorów.

Warsztaty naturalnych stroików
Przed Świętem Zmarłych w Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom Caritas przy al. Marcinkowskiego 1 odbyły się warsztaty tworzenia naturalnych stroików na groby. Uczestnicy korzystali z materiałów zebranych w naturze, takich jak gałązki, jesienne liście, mech czy szyszki. Warsztaty te nie tylko służyły ograniczeniu śmieci na cmentarzach, ale również wspierały dialog międzykulturowy. W obliczu rosnącej izolacji społecznej i pojawiającej się niechęci wobec ukraińskich uchodźców, takie inicjatywy stanowią praktyczną realizację idei ekologii integralnej. Uwzględnia ona różnorodność kulturową i społeczną, a także promuje dialog poprzez bezpośredni kontakt z drugim człowiekiem. Warsztaty i działania ekologiczne pomagają przełamać bariery i wrogie tendencje, tworząc przestrzeń do budowania relacji i wspólnoty w duchu solidarności i zrozumienia.

Organizacja

Za organizację i animację pracy wolontariuszy indywidualnych odpowiada zespół Centrum Wolontariatu Caritas, kierowany przez Marię Jurgielewicz. Zespół działa z dużym zaangażowaniem, a jednym z głównych celów jest rozwój nowej formy wolontariatu – wolontariatu ekologicznego. Angażowanie wolontariuszy oraz przedstawicieli społeczności lokalnej tworzy warunki sprzyjające integracji osób wykluczonych. Poprzez aktywny udział w organizacji i rozwijanie nowych pomysłów, każdy uczestnik ma wpływ na kształt i rozwój działań, co wzmacnia poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za wspólne inicjatywy. Caritas Poznań dąży do stworzenia trwałej wspólnoty, której fundamentem będzie nie tylko realizacja zadań ekologicznych, ale przede wszystkim budowanie relacji i solidarności.

Relacje międzyludzkie

Tworzenie przyjaznej atmosfery, otwartości na innych i niwelowanie stereotypów to kluczowy element pracy Centrum Wolontariatu Caritas oraz zaangażowanych wolontariuszy. Jest to szczególnie istotne w kontekście barier, które dotykają osoby wykluczone społecznie, takich jak osoby bezdomne, osoby zmagające się z nałogami, imigranci czy seniorzy w zaawansowanym wieku. Działania, takie jak tworzenie ogrodu społecznego czy warsztaty międzypokoleniowe, są świadomie projektowane jako przestrzenie spotkań ludzi z różnych środowisk. Zbiórki używanych rzeczy również łączą mieszkańców we wspólnym działaniu na rzecz praktycznego celu. Wartość spotkania z drugim człowiekiem jest nieoceniona, szczególnie w obliczu rosnącej plagi samotności, która najczęściej dotyka seniorów i osoby w kryzysie bezdomności. Izolacja i marginalizacja społeczna pozostawiają głębokie ślady, zwłaszcza w przypadku bezdomnych kobiet. Pod pretekstem działań proekologicznych, takich jak upcycling czy rękodzieło, „Warsztaty Przemiany” mają na celu tworzenie okazji do spotkania człowieka z człowiekiem, przełamywania barier i uprzedzeń, przywracania godności oraz budowania poczucia własnej wartości osób wykluczonych. Reintegracja społeczna i przywracanie kontroli nad własnym życiem osobom żyjącym w pustostanach czy na ulicy jest procesem trudnym i długotrwałym, jednak inicjatywy takie jak warsztaty stanowią krok w kierunku budowania wspólnoty opartej na zrozumieniu i solidarności.