Pod hasłem „Ekologia integralna i wyzwania antropocenu” odbyła się konferencja naukowa, której tematem były zmiany klimatyczne na świecie i rola człowieka w ich kreowaniu. W Krakowie (15-16 listopada 2019 r.) spotkali się eksperci, naukowcy i praktycy aby z uwagą przyjrzeć się wyzwaniom klimatycznym oraz kondycji człowieka i społeczeństw w dobie kryzysu ekologicznego.
Prof. Maciej Nowicki, łącząc perspektywę naukową ze spojrzeniem osoby wierzącej wskazał, że powinnością katolików jest troska o środowisko oraz ochrona bioróżnorodności i krajobrazu, gdyż cała ziemia i organizmy ją zamieszkujące są dziełem Boga, które od momentu stworzenia “były dobre”. Zaznaczył też, że wśród specjalistów panuje zgodność w temacie antropogenicznej zmiany klimatycznej oraz konieczności podjęcia działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Ekspert podkreślił, że tylko etyka może uchronić nas przed katastrofą ekologiczną.
Prelegenci zaprezentowali kwestie związane z ochroną klimatu i środowiska z perspektywy wiary, etyki i religii. Teologię stworzenia przedstawiono w kontekście moralnego obowiązku ochrony środowiska i egzystującego w nim życia ludzkiego i pozaludzkiego, także w aspekcie bioróżnorodności. Wspólnie z uczestnikami rozważano koncepcję transhumanizmu i innych wyzwań związanych z rozwojem technologii w poszukiwaniu odpowiedzi na kryzys klimatyczny. Szczegółowo omówiono też rolę człowieka wobec wymagań, jakie stawia przed nim ekologia integralna.
Świętość Bożego stworzenia a paradygmat technokratyczny
W pierwszym panelu, zatytułowanym „Kreatywność i odpowiedzialność: Jan Paweł II i teologia antropocenu”, prof. Rocco Buttiglione zwrócił uwagę na związek sekularyzacji społeczeństw Zachodu z wytworzeniem paradygmatu technokratycznego. Paradygmat ten odrzucając pojęcie świętość Bożego stworzenia doprowadził do nadmiernej eksploatacji natury, traktowanej wyłącznie jako produkt i przedmiot ludzkiej manipulacji, czego skutkiem jest obecny kryzys klimatyczny i zanik bioróżnorodności. W konkluzji prof. Buttiglione wskazał, że powrót do idei natury jako daru Boga, może pomóc w odbudowaniu etyki ekologicznej. Tę myśl kontynuował prof. John Milbank, wskazując na nierozerwalne powiązanie ekologii naturalnej z ekologią ludzką. Odwołując się do nauczania papieża Franciszka i dzieł Tomasza z Akwinu przypomniał, że „aby ocalić naturę, musimy ocalić siebie”.
Wszystko jest połączone
W panelu zatytułowanym „Etyka ekologiczna i wyzwanie transhumanizmu, prof. Philip Goodchild wyjaśniał, że bioróżnorodność jest nie tylko stanem, który polityka ekologiczna powinna chronić, ale także samą metodą myślenia ekologicznego, „świadomością ekologiczną” [„ecological consciousness”]. To dzięki niej dostrzegamy, co podkreśla papież Franciszek, że „wszystko jest połączone”. Właśnie brak świadomości powiązania – klimatu, bioróżnorodności i ludzkiej aktywności – jest przyczyną obecnego kryzysu ekologicznego.
W drugim dniu konferencji debata skupiła się wokół zrównoważonych modeli: ekonomicznego i społecznego, odpowiadających na zmiany klimatyczne na świecie Praktycy, liderzy inicjatyw społecznych w panelach i wykładach wskazywali na konieczność sprawiedliwej transformacji, ideę dobra wspólnego w odniesieniu do zasobów Ziemi i organizmów żywych, potrzebę zrównoważonego rozwoju, odejścia od konsumpcjonizmu i wypracowania nowych wzorów produkcji. Wyartykułowano oczekiwanie na nowy model ekonomii, którego centrum nadal będzie stanowił człowiek, jednak bez jego negatywnego wpływu na klimat, środowisko i krajobraz.
Rozwój oparty o lokalne zasoby
Dr hab. Marek Rymsza, doradca Prezydenta RP i członek Narodowej Rady Rozwoju zaprezentował spektrum polskiego podejścia do polityk klimatycznych, wynikające m.in. z trudnego doświadczenia transformacji ustrojowo-gospodarczej, wskazując jednocześnie na wagę rozwoju opartego o lokalne zasoby – w tym polskie zasoby wiedzy i kompetencji. Susan Brown, radna Oxfordu przedstawiła przykłady dobrych praktyk w zakresie ochrony powietrza i klimatu, implementowane przez władze samorządowe ale włączające mieszkańców we współkształtowanie strategii ochrony klimatu i bioróżnorodności – od polityk transportowych po partycypacyjne metody konsultacji społecznych [„citizens assemblies”].
Jakub Wygnański, wiceprezes Zarządu Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”, przekonywał, iż kluczem do sukcesu w kwestiach ekologicznych jest partycypacja społeczna. Andrzej Guła, prezes zarządu Polskiego Alarmu Smogowego, wskazał również na działania oddolne jako motor zmian i formę wywierania presji na rządzących, prowadzącą do realnych rozwiązań.
Z kolei prof. Laurence Tubiana z European Climate Foundation w swoim wystąpieniu skupiła się na krytyce dotychczasowego modelu globalizacji i stosunków międzynarodowych. Równocześnie podkreśliła, że jedynie solidarna transformacja – i odideologizowanie kwestii ekologicznych – może zbudować platformę współpracy, niezbędną by wspólnota europejska i międzynarodowa, stawiły czoła ekonomicznemu i ekologicznemu kryzysowi.
Transformacja jako odpowiedź na zmiany klimatyczne na świecie
W panelu „Ekosystem dobra wspólnego” s. prof. Alessandra Smerilli przedstawiła krytykę dominującego modelu nauczania ekonomii, opartego na paradygmacie technokratycznym i niezdolnego do uchwycenia społecznych i ekologicznych kosztów „nieskończonego wzrostu gospodarczego”. Członkini Papieskiej Komisji Państwa Watykańskiego opierając się na konkretnych przykładach wziętych ze swojego doświadczenia jako ekspertki włoskiego Banca Etica, zaprezentowała alternatywę sektora finansowego, zdolnego odpowiedzieć na wyzwania antropocenu – między innymi: kryzys klimatyczny czy zanik bioróżnorodności.
Montserrat Mir, z Centrum Sprawiedliwej Transformacji przy Międzynarodowej Konfederacji Związków Zawodowych ITUC zwróciła uwagę, że sprawiedliwa i solidarna transformacja energetyczna musi zadbać o przyszłość pracowników branż związanych z wydobyciem i przetwarzaniem paliw kopalnych. „Jeśli pracownicy nie będą częścią rozwiązania kryzysu klimatycznego, staną się częścią problemu. Kryzys klimatyczny już teraz uderza w tysiące pracowników na całym świecie – zwłaszcza tych pracujących w trudnych warunkach w ubogich krajach Globalnego Południa – podkreślała. Ekspertka zaznaczyła również, że transformacja powinna być traktowana nie jako zagrożenie, ale jako szansa na budowę bardziej solidarnego społeczeństwa oraz bardziej zrównoważonej ekologicznie i społecznie gospodarki.
Konferencja „Creatio Continua. „Ekologia integralna i wyzwania antropocenu” była platformą integracji specjalistów i ekspertów z obszaru teologii, ekonomii i nauk społecznych oraz wymiany myśli i spostrzeżeń z zakresu ekologii integralnej. W konferencji wzięli udział zarówno liderzy Kościoła odpowiadający za tematykę związaną ekologią – w tym z klimatem i ochroną bioróżnorodności – m.in. bezpośredni doradcy papieża Franciszka – jak również przedstawiciele świeckich organizacji i ruchów zajmujących się ochroną klimatu i kwestiami ekologicznymi.
